De restauratie van een 17e-eeuws plantenboek
Deze maand verkennen we de boekencollectie van onze verzameling en richten we onze aandacht op de restauratie van een uniek 17e-eeuws plantenboek. Papier- en boekrestaurator Oliver Claes heeft de afgelopen maanden aan dit project gewerkt.
Dit 17e-eeuwse plantenboek is een prachtig voorbeeld van vroege botanische illustraties. Het bevat handgeschreven beschrijvingen van verschillende planten en zorgvuldig uitgesneden, ingekleurde etsen. De uitgesneden houtsnedes zijn afkomstig uit de Antwerpse editie van het Cruyde-boeck door Rembert Dodoens. Elke pagina biedt informatie over twee tot drie planten, inclusief hun groeiplaats en de smaak van zaden, wortels, bladeren of vruchten. Ondanks de ouderdom van de teksten zijn ze nog steeds goed leesbaar.
Het boek valt op door zijn bijzondere opbouw. Het boekblok, bestaande uit katernen, is genaaid op touwen die bedekt zijn met lederen strips. Deze touwen zijn vastgemaakt in de kartonnen borden van de boekband, waarbij de lederen strips door zowel de perkamenten bandbekleding als de kartonnen borden zijn geregen. Deze variant op de spitselband was nog niet eerder door onze restaurator gezien.
De boekband bood onvoldoende steun omdat de kartonnen borden op de plekken zonder perkament waren gedelamineerd. Ook de verbinding tussen het boekblok en de boekband was niet meer stevig. Hoewel het boekblok zelf, de verbindingen tussen de katernen en de touwen nog sterk waren, werd de kern van het boek onvoldoende beschermd door het ontbreken van schutbladen aan de voor- en achterzijde van het boekblok.
Tijdens de restauratie werden de ontbrekende delen van de perkamenten boekband verstevigd en hersteld, schutbladen toegevoegd, en de originele boekbinding met touwen en lederen bandjes gereconstrueerd. De binnen- en buitenzijde van het boek werden gereinigd, en alle losgekomen plantenknipsels in het boekblok werden gefixeerd. De originele, afgebroken touwen werden verlengd met gelijksoortige touwen, en lederen riemen werden opnieuw aan de ribben toegevoegd. De gehele perkamenten bandbekleding werd losgemaakt en alle lacunes werden opgevuld met vergelijkbaar perkament.
Naarmate de restauratie vorderde, kwamen enkele interessante ontdekkingen aan het licht. Onder de perkamenten rugbekleding werd een opgevouwen papiertje gevonden, mogelijk van de eerste eigenaar van het boek. Bij het losmaken van het dekblad werd een tekst ontdekt die luidde: Groot Boeck, gevolgd door een onleesbaar woord. Deze pagina was als los schutblad aan het boek toegevoegd. Het boek had oorspronkelijk een boekbeslag waarvan nu nog slechts één onderdeel over is, dat werd opgepoetst.
Benieuwd naar de resultaten van het onderzoek naar het opgevouwen papiertje? Houd dan onze website en nieuwsbrief in de gaten!