De restauratie van een paneel toegeschreven aan Maerten de Vos
Schilderijenrestaurator Franziska Bunse, die de afgelopen drie maanden Fellow bij The Phoebus Foundation is geweest, is onder de deskundige begeleiding van Sara Mateu en in samenwerking met Brian Richardson een paneelschilderij uit de collectie van de stichting aan het restaureren. Dit werk wordt toegeschreven aan de kring van de Antwerpse meester Maerten de Vos (1532-1603).
Het schilderij toont verschillende scènes uit hoofdstuk tien van de Handelingen, waarin het verhaal van de heilige Petrus en de centurio Cornelius wordt verteld. Petrus ontvangt een visioen waarin de hemel opengaat en een groot laken naar beneden wordt neergelaten. Dit laken bevat allerlei dieren die volgens de Joodse spijswetten als onrein worden beschouwd. Wanneer Petrus weigert deze dieren te eten, wordt hem uitgelegd dat niets wat door God is gemaakt onrein is.
Vervolgens kloppen twee soldaten, gestuurd door centurio Cornelius, op de deur van Petrus om hem uit te nodigen naar zijn huis te komen. Petrus stemt in met de uitnodiging en gaat met hen mee. Bij binnenkomst in het huis van de centurio knielt deze voor Petrus neer, maar Petrus vraagt hem op te staan, omdat God hem heeft geleerd dat iedereen gelijk is. Uiteindelijk doopt Petrus de centurio.
Wat opmerkelijk is aan dit werk, is dat de scènes van rechts naar links zijn afgebeeld.
Het schilderij bestaat uit vier eiken panelen met een horizontale nerf en heeft een afmeting van 99 cm x 190,3 cm, wat het een relatief langgerekt formaat geeft. Bij aankomst in de restauratiestudio bevond het paneel zich in een zeer kritieke toestand. De exacte staat van de verflagen was moeilijk te beoordelen, omdat een dikke laag vuil en een vergeelde, niet-originele vernis het oppervlak volledig bedekten. De eerste stap was het schoonmaken van het schilderij, wat een uitdaging op zich werd. Het verwijderen van vuil, oude vernis en verkleurde retouches die al eeuwenlang op het oppervlak lagen, moest zorgvuldig gebeuren om de originele verflagen niet te beschadigen. Bovendien waren zorgvuldige tests nodig om de juiste methode vast te stellen. Door het schilderij te reinigen met een combinatie van verschillende oplosmiddelgels en lichte mechanische handelingen, werd het levendige en intense kleurenpalet weer zichtbaar.
De schade betrof voornamelijk de structuur van het schilderij. Twee voegen (bovenste en onderste) waren volledig open en veel scheuren verzwakten de panelen.
Deze beschadigingen tastten ook de verflaag aan, wat leidde tot verlies. De structurele schade was deels het gevolg van, en werd zeker verergerd door, een oud lattenraster. Deze ondersteunende structuur, die waarschijnlijk in de 19e eeuw aan de achterkant van het schilderij was bevestigd, droeg bij aan de verslechtering.
Hoewel de restauratoren destijds naar beste weten handelden, was dit lattenraster op de lange termijn niet gunstig voor de houten drager van het schilderij. Bovendien verzwakte een oude houtwormplaag de panelen plaatselijk. Onder begeleiding van Sara Mateu hebben we dit oude, disfunctionele lattenraster verwijderd.
Om de scheuren en de open voegen te conserveren en goed te kunnen verlijmen, werden het bovenste en onderste paneel vervolgens gedemonteerd.
Deze restauratie is nog niet voltooid. De structurele ondersteuning moet verder geconserveerd worden en het vullen en retoucheren van de verloren verflagen staan nog op de agenda. Benieuwd naar de resultaten? Volg ons op onze website en sociale media om op de hoogte te blijven!