In de jaren 1630 schilderde de in Antwerpen geboren Peter Snayers dit Beleg van Horn. Hoewel vandaag minder bekend, was hij een beroemd veldslagenschilder in zijn tijd. Hij was werkzaam in Brussel, want daar waren zijn voornaamste opdrachtgevers gevestigd: het hof en militaire bevelhebbers. Die wilden maar al te graag hun eigen triomfen en die van hun voorgangers laten vereeuwigen.

Hoewel zijn oorlogstaferelen bijzonder gedetailleerd zijn, trok Snayers zelf niet naar het front om informatie te verzamelen. Hij penseelde zijn doorgaans erg grote doeken in zijn atelier en baseerde zich op prenten en verslagen van militaire ingenieurs en andere ooggetuigen. Dat maakt dat Snayers’ voorstellingen uiterst precies zijn. Dat geldt ook voor het Beleg van Horn dat de aanval op die Oostenrijkse stad tijdens de Tachtigjarige Oorlog weergeeft.

Het lijkt er sterk op dat Snayers het Beleg van Horn schilderde in opdracht van de succesvolle, Spaanse bevelhebber Diego Mexía de Guzmán, de markies van Leganés. Naast militair strateeg was hij een echte kunstliefhebber en bezat een omvangrijke schilderijencollectie. Zoals uit de bewaarde inventaris daarvan blijkt, verzamelde de markies werk van de belangrijkste meesters van zijn tijd, zoals Peter Paul Rubens en Frans Snijders. En ook Snayers’ Beleg van Horn wordt erin vermeld!

De restauratie van het Beleg van Horn is een bijzonder spannend en uitdagend project. Door de eeuwen heen kreeg het doek immers heel wat te verduren. Zo werd het vergroot, wat zichtbaar is aan de toegevoegde band bovenaan en de verschillende craquelépatronen in de verflaag. Ook werd het erg overschilderd. Het verwijderen van die niet-originele verflagen vraagt om een uiterst secure en voorzichtige aanpak.

Momenteel zijn restauratoren Jill en Ellen Keppens gestart met de eerste fase van de behandeling. De bovenste vernislaag en eerste laag overschilderingen konden ze relatief eenvoudig verwijderen. Die eerste overschilderingen zijn lichter van tint dan de onderliggende partijen. Normaal gezien verwacht je het omgekeerde: dat kleuren lichter worden na het verwijderen van vernis en overschilderingen. Onder de eerste laag vonden ze nog oudere en verkleurde resten vernis, olie, lijm en retouches. Deze resten maken de restauratie complex omdat ze vaak erg moeilijk te verwijderen zijn.

De priemende ogen van een paard of een onverwacht figuurtje tonen de uitmuntende schilderkwaliteit van de gelaatsuitdrukkingen. Die verrassende details onthullen een glimp van de oorspronkelijke pracht van het schilderij en dienen als referentie voor de verdere behandeling. De vele, krachtige details zoals de expressieve gezichten, de dynamische troepenbewegingen en woeste paarden die zo typisch zijn voor Snayers, zullen ze in de tweede fase van de behandeling met veel zorg herstellen.

In die fase zullen Jill en Ellen ook hardnekkige retouches verwijderen. Waar het volledig weghalen daarvan onmogelijk is, zullen ze die ‘afdunnen’ om een harmonieuze totaalervaring te creëren. Daarna brengen ze een beschermende tussenvernis aan en beginnen ze met het vullen van lacunes en het retoucheren. Tot slot krijgt het doek een finale vernislaag en zal Snayers’ Beleg van Horn weer in volle glorie te bewonderen zijn.

Jill en Ellen staan aan het begin van een lang traject. Iedere dag brengt nieuwe inzichten en onverwachte details aan het licht die de nodige tijd en aandacht verdienen. Dit maakt deze restauratiebehandeling niet alleen uitdagend, maar ook enorm boeiend. En zeker is: het eindresultaat zal het precisiewerk waard zijn.

Meer weten over veldslagenschilder Peter Snayers? Lees dan ook deze Phoebus Finding.