Lof der zotheid: over de nar en de zot in de Vlaamse kunst

Volgens de middeleeuwse theologen is geloven een zaak van bittere ernst. Humor en deugd moeten wel onverenigbaar zijn, want lachen is onbedwingbaar en ontsnapt aan de controle van de rede. Zedig glimlachen, tot daaraan toe. Maar schateren, grijnzen en grimassen: dat moet het speelveld van de duivel zijn – even verderfelijk als andere onbeheersbare driften, zoals de lichamelijke liefde of de verslaving van de gokker. Dat is het terrein van de boer of de zot.

In de late middeleeuwen weet iedere rechtgeaarde stedeling dat het verschil tussen boeren en dwazen gering is. Boeren zijn onnozel, primitief, belust op feesten, schransen, zuipen en seks. De boer is het antivoorbeeld van de gecultiveerde stadsmens, die zijn driften keurig beteugelt – en dus vooral niet te hard mag lachen. Alleen tijdens onnozele kinderenfeesten of vastenavondvieringen mogen de stedelijke feestvierders hun onderkant tonen.

In tegenstelling tot de boer ontsnapt de zot bovendien aan de bestaande orde. Hij houdt de zelfverklaarde wijze een spiegel voor, want ‘al lachend zegt de zot de waarheid’, ook al zit die dan verscholen tussen pis en stront, seks en snot. Precies daarom voert ook Erasmus in zijn Lof der Zotheid niet zelf het woord maar laat hij die eer aan de Dwaasheid, een brede rug waarachter de wijze zich kan verschuilen wanneer hij maatschappelijke problemen aan de kaak stelt. Zo verandert de lach de wereld.

In deze context worden de zot en ironie belangrijke motieven in de middeleeuwse kunst, met name in de Nederlanden. Dit originele kunstboek is geïllustreerd met tientallen topwerken van Vlaamse meesters uit wereldwijde collecties.

Larry Silver is professor kunstgeschiedenis aan de Univeristy of Pennsylvania en auteur van de monografie Hiernoymus Bosch. Silver geldt wereldwijd als een van de belangrijke kunsthistorici van onze tijd.

Met een introductie door dr. Katharina Van Cauteren, kunsthistorica en stafchef van The Phoebus Foundation.

Een standaardwerk over de geschiedenis van de vroege textielkunst. Voor het eerst worden de hoogtepunten uit een wereldvermaarde privéverzameling te boek gesteld: meer dan 300 weefsels en textielgerelateerde objecten (juwelen, kammetjes, haarspelden…).

Nergens wordt de geografische diversiteit van een continent zo duidelijk als in de collectie 20ste-eeuwse Latijns-Amerikaanse kunst van The Phoebus Foundation. Ontdek topstukken van Latijns-Amerikaanse meesters als Joaquin Torres-Garcia en José Gurvich.

Vanuit hun eigen achtergrond, persoonlijkheid en levenservaring schrijven ondernemer Fernand Huts en kunsthistorica Katharina van Cauteren hun eigen verhaal over eenzelfde onderwerp: de Gouden Tijd van de Zuidelijke Nederlanden in de middeleeuwen. In hun eigen stijl en zonder enig overleg met elkaar geven ze hun eigen visie over de ontwikkeling van het kapitalisme, de middeleeuwse wereld waarin kunst, nijverheid, landbouw, industrie, handel en financiën tot stand kwamen.

Dit boek werd gepubliceerd naar aanleiding van de tentoonstelling Voor God & Geld. Gouden tijd van de Zuidelijke Nederlanden (2016).

Hendrick de Clerck, hofkunstenaar voor de aartshertogen Albrecht en Isabella, ontwikkelde op een magistrale wijze beeldpropaganda avant la lettre. In deze monografie wordt zijn indrukwekkende carrière en zijn rol als visuele spindokter aan het begin van de zeventiende eeuw in zijn context geplaatst.

De wereld van vandaag is het product van de late middeleeuwen. In wat nu ‘Vlaanderen’ heet, verschijnt een nieuwe mens op het toneel. Een praktische mens, een ondernemende mens, een kritische mens, die niet langer genoegen neemt met wat Kerk en adel hem voorspiegelen. Hij ontdekt een wereld, creëert, produceert en innoveert. In dit boek nemen jonge onderzoekers je mee op sleeptouw doorheen de fascinerende middeleeuwen. Met aandacht voor middeleeuwse topkunstwerken en onbekende pareltjes uit de collectie van The Phoebus Foundation.

OER is een weerspiegeling van een belangrijk kantelmoment in de Vlaamse kunstgeschiedenis, van ca. 1890 tot 1930. Essays over kunstenaars zoals James Ensor, George Minne, Valerius De Saedeleer, Gustave Van de Woestyne en Emile Claus doen deze opmerkelijk episode uit de doeken.

Dit boek werd uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling OER. De wortels van Vlaanderen (2017)

Het middeleeuwse dierenepos ‘Reynaert de vos’ wordt hier in een modern jasje gestoken. Ontdek de avonturen van de sluwe Reynaert en zijn onfortuinlijke kompanen in deze 21ste-eeuwse hervertelling.

Niet beschikbaar.

‘Wanneer nam u uw laatste selfie?’. Aan de hand van topstukken uit de collectie van The Phoebus Foundation wordt meer dan 500 jaar portretkunst in beeld gebracht. Blind Date is een afspraak met de geschiedenis van het zelfbewustzijn.

Dit boek werd uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling Blind Date. Portretten met blikken en blozen (2020).

Een team van internationale experts werkte meer dan drie jaar aan de restauratie van het Dimpna altaarstuk uit de collectie van The Phoebus Foundation. In het boek ‘zot van Dimpna’ nemen we u mee naar de wereld van sint Dimpna. Recente ontdekkingen plaatsen het altaarstuk en de Ierse heilige in een nieuw licht.

Dit boek werd uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling Zot van Dimpna. Een wereld vol passie, lef en rebellie (2022).

WIJ vertelt het verhaal van de Vlaamse kunst uit de vijftiende, zestiende en zeventiende eeuw zoals je dat nooit eerder las. Het is een rollercoaster ride doorheen driehonderd jaar cultuurgeschiedenis, met in de hoofdrol: adembenemende topstukken uit de collectie van The Phoebus Foundation.

Dit boek werd uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling From Memling to Rubens. The Golden Age of Flanders (2021).